Director / Yönetmen:
Fritz Lang
Screenplay / Senaryo:
Thea von Harbou
Fritz Lang
Cast / Kadro:
Peter Lorre
Otto Wernicke
Gustaf Gründgens
Theodor Loos
Friedrich Gnass
Fritz Odemar
Ellen Widmann
Inge Landgut
Paul Kemp
Theo Lingen
Rudolf Blümner
Georg John
Franz Stein
Ernst Stahl – Nachbaur
Gerhard Bienert
Karl Platen
Rosa Valetti
Hertha von Walther
Subject / Konu:
Katil söylentileri dolaşırken küçük çocukların söylediği ölümlü tekerleme Bayan Beckmann’ı tedirgin eder. 2 kardeşin öldürülmesi, önceki bir cinayetle ilişkilendirilir ve katilin yakalanması için 10.000 Mark ödül konur. Bayan Beckmann’ın kızı küçük Elsie, yolda karşılaştığı bir adam tarafından götürülür. Elsie, 8 çocuğu öldüren katilin 9. cinayeti olur.
Katil, önce polise sonra da yerel gazeteye mektup gönderir ve yakında delillere ulaşılacağını bildirir. Neredeyse herkese potansiyel şüpheli gözüyle bakılmaya başlanır. Parmak izi ve yazı karakteri incelemeleri yapılır.
Lohmann önderliğindeki polis teşkilatı, sıkı bir denetime başlar. Gece baskınlarının ve tutuklamaların arkası kesilmez. Bu durum hırsızlar başta olmak üzere çoğu suçlunun önünde engel oluşturur. Katil 8 ay geçmesine rağmen yakalanamayınca, diğer suçlular rahatça işlerine devam edebilmek için katili kendileri yakalamaya karar verirler. Çocukların güvenli şekilde evlerine gittiğinden emin olmak ve katili yakalayabilmek için Dilenciler Birliği’yle anlaşırlar.
Akıl hastanelerinden zararsız olduğuna karar verilip salınan hastalar araştırılmaya başlanır. Müfettiş, bu kişilerden biri olan Beckert’in evine gider. Beckert o sırada evde olmadığı evde araştırma yapar. Araştırma sonucunu Lohmann’a bildirir. Lohmann bir ipucu yakalar.
Sokaktaki kör balon satıcısı katili ıslık sesinden tanır ve bir kişiyi peşinden gönderir. Katilin küçük bir kızla birlikte olduğunu gören adam, eline tebeşirle “M” yazar ve katilin yanından geçerken elini katilin paltosunun üzerine dokundurup paltoda “M” işareti bırakır. Dilenciler adamı izlemeye başlar.
Lohmann ve müfettiş, yaptıkları inceleme sonucunda katilin Beckert olduğunu anlarlar.
Takip edildiğini anlayan katil dilencilerden kaçmaya başlar. Kıstırıldığı bir binada saklanır. Katilin yerini dilencilerden öğrenen suçlular, onu yakalamak için gelirler. Binayı didik didik ararlar. Katilin çatı katında bir odada kilitli kaldığını farkına varırlar. Ancak gözcü, polislere haber verdiği için acele etmek zorunda kalırlar. Katili yakalayıp hızlıca giderler.
Polis tarafından binada yakalanan Franz, bildiklerini söylemesi için sıkıştırılır. Bir sonuç alınamayınca Lohmann, Franz’ı sorgular. Franz, binaya çocuk katilini bulmak için girdiklerini itiraf eder.
Suçlular, kendi mahkemelerinde katili yargılamaya başlarlar. Katil, işlediği cinayetleri bilinçsizce işlediğini ve sonradan neler yaptığını farkına vardığını anlatır. Ancak kalabalığın tamamı katilin katledilmesini ister. Bu sırada polis, Franz sayesinde olay yerine gelir…
Comment / Yorum:
Sinema tarihinin en büyük yönetmenlerinden Fritz Lang’in eşi Thea von Harbou’yla Egon Jacobson’ın gerçek bir olayı kaleme aldığı makalesinden yola çıkarak senaryosunu yazdıkları “M / Bir Şehir Katilini Arıyor”, Lang tarafından Berlin’de 6 haftalık bir süreçte çekilir. Filmin adı başka alternatifler olmasına karşın Almanca katil anlamına gelen Mörder kelimesinin baş harfi M olarak belirlenir. Film, Lang’e göre başarılarla dolu kariyerinin en iyi filmidir. Nazi iktidarı, 1934 yılında filmin Almanya’da gösterimini yasaklar.
Birçok bakımdan ilk olma özelliği taşıyan yapım, Lang’in ilk sesli filmi olur. Kara film türünün atası olarak kabul edilir. Birçok başarılı kara film örneğinin ilham kaynağı olur. Yeniden çevrimi de yapılır. Dış ses anlatım kullanılan ilk filmlerden biri olarak fark yaratır. Genelde bir karakterle özdeşleşmiş ve tekrarlanan bir öğenin kullanıldığı leitmotif tekniğinin ilk denendiği filmlerden biri olur. Filmdeki leitmotif, katilin ıslıkla birkaç kez çaldığı ve kendisiyle özdeşleşen melodidir.
Psikolojik gerilim öğeleri de içeren bir kara film olarak nitelendirilebilecek olan M, bir komedyen olan Peter Lorre’un drama geçiş yaptığı ve dünya çapında şöhrete ulaştığı performansıyla da akıllarda kalır. Sertliğiyle bilinen yönetmen Fritz Lang’in filmin çekimleri sırasında Peter Lorre’a fiziksel şiddet uygulaması ise filmle ilgili en ilginç detaylardan biri. Bir diğer ilginç detay da filmin sonundaki suçlular mahkemesindeki 24 kişinin gerçek suçlu olması.
Alman sinematekleri tarafından tüm zamanların en önemli Alman filmi seçilen M, kara film denince de ilk akla gelen yapımlardan biri. Bahsi edilen filmin değerini anlamak için 30’ların başında çevrilmiş olduğunu bilmek yeterli. Gerçek sinemaseverlerin arşivlerinde bulunması gereken bir yapım.
Imdb note: 8.5 My note: 8.5